Sau\r\n khi công trình Thủy điện Sơn La hoàn thành, lòng hồ sông Ðà bắt đầu \r\ntích nước, thị xã Mường Lay không chỉ trở thành một đô thị tươi đẹp và \r\nthơ mộng hơn, mà người dân thị xã “trên bến dưới thuyền” cũng có thêm cơ\r\n hội khai thác nguồn lợi thủy sản từ lòng hồ, và nghề đánh bắt cá, tôm \r\nbắt đầu phát triển. Nhưng thời gian gần đây, nguồn thủy sản tự nhiên bắt\r\n đầu ít dần, việc đánh bắt cũng trở nên khó khăn và đương nhiên, với \r\nngười dân sống bằng nghề đánh cá sẽ không thể tránh khỏi những tâm tư…

\r\n

Thị\r\n xã Mường Lay vào lúc 19 giờ, trời dần tối, lòng hồ sông Ðà bỗng trở nên\r\n sôi động bởi tiếng máy nổ giòn vang từ những chiếc thuyền đánh cá của \r\nngư dân. Ðây là thời điểm thích hợp nhất để họ đi thắp đèn chuẩn bị cho \r\nmẻ vó cất vào lúc quá nửa đêm. Qua sự kết nối từ người quen, chúng tôi \r\nlên một chiếc thuyền máy tham gia hành trình cùng với ngư dân đi thắp \r\nđèn điện ắc quy để đánh cá. Ngay trên khoang thuyền, mở đầu câu chuyện, \r\nanh Ðiêu Văn Phòng, trú tại tổ 1, phường Sông Ðà - chủ thuyền máy, tâm \r\nsự: Làm nghề đánh cá bây giờ khó khăn hơn trước rất nhiều; đánh lưới \r\nkhông hiệu quả nữa, bởi ít cá to, mà chủ yếu đánh vó đèn bắt cá tạp. Tôi\r\n làm nghề này đã gần 10 năm, thời tiết đẹp thì tối nào cũng đi đánh vó \r\nđèn. Những năm trước đây, mỗi đêm lượng cá tạp đánh được tính bằng tạ, \r\nbây giờ chỉ tính bằng kilogram thôi; như đêm hôm qua chỉ đánh được hơn \r\nchục kilogam cá tạp, hôm nào ít thì được vài kilogam.

Nơi đặt vó đèn của gia đình anh Ðiêu Văn Phòng, Tổ 1, phường Sông Ðà (thị xã Mường Lay)

Ðưa\r\n chúng tôi đi dọc lòng hồ sông Ðà, đến địa điểm đặt 2 chiếc vó đèn của \r\ngia đình, anh Phòng giới thiệu: Ðây là 2 “mảnh ruộng” của gia đình tôi, \r\ncả 5 miệng ăn của gia đình chỉ trông vào 2 “mảnh ruộng” này. Dù khó \r\nkhăn, vất vả thế nào, chúng tôi cũng vẫn phải theo nghề và xác định sống\r\n bằng nghề, bởi chưa có sự lựa chọn nào khác. Tâm tư của anh Phòng cũng \r\nlà điều dễ hiểu, vì hiện nay nhiều hộ dân phường Sông Ðà không có ruộng;\r\n phường có hơn 400 hộ thì chỉ có khoảng 60 hộ có ruộng, với tổng diện \r\ntích khoảng 7ha lúa 1 vụ; số hộ còn lại chủ yếu sống bằng nghề đánh cá \r\nvà một số nghề khác. Nếu nghề đánh cá ngày càng khó khăn, bấp bênh thì \r\nviệc tiếp tục chọn nghề gì để mưu sinh sẽ là bài toán khó đối với mỗi \r\nngư dân.

Lúc\r\n này trời đã tối hẳn, anh Ðiêu Văn Phòng cũng đã thắp xong 2 ngọn đèn \r\ncho 2 chiếc vó. Theo anh Phòng giải thích, ánh đèn sẽ thu hút côn trùng \r\nđể dụ cá đến ăn. Thông thường mỗi đêm chỉ cất một mẻ vào khoảng thời \r\ngian từ 2 - 3 giờ sáng. Nếu đêm nào được nhiều cá thì gọi lái buôn đến \r\nlấy, hôm nào được ít thì mang ra chợ bán hoặc đem phơi khô. Mặc dù giá \r\nhiện nay cao hơn trước chút ít, mỗi kilogam cá tạp có giá khoảng 10.000 \r\nđồng, nhưng thu nhập cũng chẳng được là bao. Ðêm nào đánh được vài chục \r\nkilogam cá trở lên thì mới kiếm được vài trăm nghìn, còn đêm ít chỉ đủ \r\nchi phí xăng dầu.

Trên\r\n hành trình đi thắp đèn trở về, ngay bên bờ sông, chúng tôi có cuộc trò \r\nchuyện với ông Lù Văn Túng (60 tuổi), trú tại tổ 5, phường Sông Ðà - một\r\n ngư dân có gần 30 năm làm nghề đánh bắt cá, ông được mọi người ví như \r\nmột chuyên gia về sông nước. Ông Túng cho biết: Trước đây, thời điểm \r\nlòng hồ mới tích nước, có đêm tôi đánh được 7 tạ cá các loại. Bây giờ \r\nthì cá ở hồ sông Ðà giảm nhiều, đêm nào đánh được nhiều nhất cũng chỉ \r\nkhoảng 1 tạ cá tạp; còn bình thường được vài chục kilogam là phấn khởi \r\nlắm rồi, có đêm chỉ được trên dưới 10kg. Làm chuyên nghiệp như tôi, bình\r\n quân mỗi tháng đi đánh cá 20 buổi là nhiều. Thời điểm này mặt nước \r\nkhông ổn định, chỉ cần mưa một tí là nước đục, đánh vó đèn không được \r\nnữa.

Lý\r\n giải về việc bây giờ người dân ít đánh lưới mà chủ yếu là đánh vó đèn, \r\nông Lù Văn Túng cho rằng, do quy trình hoạt động của thủy điện đầu nguồn\r\n (tức Thủy điện Nậm Nhùn tỉnh Lai Châu) mình không nắm được, lúc xả nước\r\n nhiều thì họ thông báo, xả bình thường thì họ không thông báo; nên khi \r\nđang đánh lưới mà họ xả nước thì lưới sẽ trôi mất, hoặc đứt hết lưới, bà\r\n con không dám thả lưới nữa, mà có thả cũng không được, vì chỉ cần họ xả\r\n nước để phát điện là mình đã bị trôi lưới rồi, chưa nói xả lớn để thoát\r\n lũ trong mùa. Bà con hiện nay chỉ còn trông vào đánh vó đèn, nhưng lại \r\nphụ thuộc thời tiết. Hôm nào ngư dân đánh được nhiều cá một chút thì \r\ncũng khó tiêu thụ, bởi thị trường ở đây rất hẹp. Loại cá tạp chủ yếu \r\ncung cấp cho một số bà con dùng để chế biến thức ăn chăn nuôi. Lái buôn ở\r\n nơi khác nhưng phải số lượng thật nhiều thì họ mới đến lấy. “Thu nhập \r\ntừ đánh cá bây giờ giảm nhiều so với những năm trước, việc đánh bắt \r\nkhông ổn định. Nguyên nhân có thể do hai bên đầu nguồn đều có thủy điện \r\nnên diện tích mặt nước rộng, cá sẽ tản mạn vào các khe, các ngóc ngách, \r\nrất khó bắt. Mặt khác, do lượng cá bị đánh bắt nhiều nên giảm sút, không\r\n phát triển được nữa” - Ông Lù Văn Túng chia sẻ.

Ðược\r\n biết, ở thị xã Mường Lay hiện có gần 200 thuyền đánh cá (cả thuyền sắt \r\nvà thuyền gỗ), tập trung ở 2 phường: Na Lay và Sông Ðà. Nhưng chỉ có \r\nngười dân ở phường Sông Ðà là làm nghề đánh cá chuyên nghiệp, còn người \r\ndân ở phường Na Lay chủ yếu đánh cá theo thời vụ. Ông Vũ Tiến Hưng, Chủ \r\ntịch UBND phường Sông Ðà, cho biết: Khoảng 50% dân số của phường hiện \r\nnay sống bằng nghề đánh bắt cá. Việc đánh bắt cá của bà con so với những\r\n năm trước đây kém hơn rất nhiều; không hiểu vì sao sông Ðà không còn \r\nnhiều cá như trước, thủy sản tự nhiên ngày một ít đi. Nhưng nếu bà con \r\nchịu khó đánh bắt thì vẫn còn có thể túc tắc kiếm ăn được, chỉ có điều \r\nsẽ khó khăn, vất vả hơn.

Nói\r\n đến Mường Lay, chúng ta thường nghĩ đến một thị xã “trên bến dưới \r\nthuyền”, với cảnh sông nước hiền hòa, thơ mộng; việc đánh bắt cá ở đây \r\nđã trở thành nghề và là nguồn thu nhập chính của rất nhiều hộ dân. Nhưng\r\n nguồn thủy sản tự nhiên không phải là vô tận, cuộc sống của ngư dân \r\nkhông phải lúc nào cũng thuận buồm xuôi gió. Mưu sinh trên sông nước vất\r\n vả, nhọc nhằn là thế, nhưng ngư dân phường Sông Ðà nói riêng, thị xã \r\nMường Lay nói chung, vẫn buộc phải gắn bó với nghề. Ngày nào cũng vậy, \r\nlúc trời nhá nhem tối, những chiếc thuyền lại vội vã rời bờ đi thắp đèn \r\nđánh vó - Một hành trình mưu sinh trên sông nước lại bắt đầu./.