Trong tiến trình phát triển, mảnh đất Mường Lay là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa tinh thần độc đáo, mà điển hình là việc tổ chức Lễ hội đua thuyền đuôi én trên lòng hồ thủy điện Sơn La. Đã trở thành nét đẹp truyền thống vào mỗi dịp đầu năm mới dương lịch, thị xã Mường Lay lại tổ chức Lễ hội Đua thuyền đuôi én để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa các dân tộc trên địa bàn. Năm nay cũng không ngoại lệ, Lễ hội đua thuyền đuôi én lần thứ VI năm 2020 lại được tổ chức thành đã công thu hút đông đảo người dân và du khách đến tham quan, cổ vũ.
Phát biểu Khai mạc Lễ hội Đua thuyền đuôi én lần thị xã Mường Lay lần thứ VI và tổ chức đêm văn nghệ chào mừng Lễ hội năm 2020 vào tối ngày 31-12-2019, đồng chí Chui Văn Thành, Phó chủ tịch UBND thị xã - Trưởng ban tổ chức Lễ hội nhấn mạnh: Trong những năm qua thị xã Mường Lay đã triển khai nhiều giải pháp nhằm tiếp tục thực hiện Chương trình bảo tồn và phát triển văn hóa các dân tộcgắn với phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2016 - 2020 và định hướng đến năm 2025,trong đó chú trọng đến việc khôi phục lại Lễ hội Đua thuyền đuôi én và các nét đẹp trong văn hóa truyền thống của nhân dân các dân tộc. Văn hóa sông nước là thói quen sinh hoạt gắn liền đời sống của đồng bào Thái trắng vùng đất ngã ba sông trong nhiều thập kỷ qua, chính vì vậy việc tổ chức Lễ hội đua thuyền đuôi én hàng năm sẽ cổ vũ tinh thần, góp phần giữ gìn các giá trị văn hóa đặc sắc của nhân dân các dân tộc thị xã nói riêng và của đồng bào dân tộc vùng Tây Bắc nói chung.
Sau màn trống hội là đêm giao lưu văn nghệ chào mừng Lễ hội Đua thuyền đuôi én năm 2020 đã được diễn ra với 11 tiết mục ca, múa, nhạc mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc của các đội văn nghệ thuộc các xã, phường, học sinhtrường THPT thị xã và các diễn viên quần chúng biểu diễn phối hợp.Cùng với nét độc đáo trên trang phục của các dân tộc, các điệu múa mang đậm sắc thái riêng biệt của đồng bào Thái trắng đang sinh sống trên mảnh đất Mường Lay đã để lại nhiều ấn tượng tốt đẹp cho người xem, đặc biệt là các du khách lần đầu đến với Mường Lay.
Từ sáng sớm ngày 01-1-2020 khắp các ngả đường đổ về trung tâm thị xã đông đúc người và xe. Bến thuyền Cơ Khí thị xã Mường Lay và bến sông thuộc khu vực khách sạn Trúc An sôi động với các hoạt động nằm trong khuôn khổ Lễ hội, nét mặt ai ai cũng rạng ngời háo hức chờ đón màn tranh tài của các đội đua thuyền. Hai bên bờ sông, người già, trẻ em và đông đảo du khách thập phươngtập trung chờ xem, cổ vũ choLễ hội.
Cũng như mọi năm, Lễ hội Đua thuyền đuôi én lần thứ VI năm 2020 được khai hội bởi màn Lễ tế thần sông nước với ý nghĩa xin thần về chứng kiến Lễ hội, cầu mong cho năm mới mưa thuận, gió hòa, mùa màng tươi tốt, không xảy ra thiên tai, lũ lụt, người dân yên tâm sản xuất, phát triển kinh tế trên sông nước, cuộc sống bình yên. Sau khi xong những thủ tục Lễ tế thần sông, các vận động viên bắt tay chuẩn bị thuyền, chèo và sẵn sàng nhận lệnh xuất phát trong sự cổ vũ náo nhiệt của người dân và du khách. Sau hiệu lệnh của tổ trọng tài, các vận động viên của đội đua thuyền sâu mái dầm trong nước đều răm rắp, hợp sức đẩy con thuyền lướt nhanh trên mặt nước, lấy đà để bứt phá vươn lên, mặt hồ thủy điện đang yên tĩnh bỗng trở nên cuộn sóng. Trên bờ, tiếng reo hò, tiếng trống khua vang, tiếng nhạc tưng bừng cổ vũ cho các đội đua thuyền.
Theo dõi sát sao Lễ hội đua thuyền từ vòng loại chị Hoàng Thị Ngọc Hà, du khách từ thành phố Lai Châu lần đầu đền với mảnh đất Mường Lay đã được hòa mình vào dòng người để cổ vũ cho các đội đua thuyền và các đoàn tham gia thi đấu các môn thể thao dân tộc. Chị Hà vô cùng háo hức, hào hứng và rất ấn tượng với các khâu tổ chức, công tác đảm bảo an ninh trật tự, tinh thần mến khách của người dân ở thị xã Mường Lay và hứa hẹn sẽ quay trở lại mảnh đất thân thương này để được hòa mình vào không khí văn hóa truyền thống không chỉ của Mường Lay mà còn của cả Điện Biên nói chung.
Lễ hội đua thuyền đuôi én lần thứ VI năm 2020 có 9 đội đua thuyền, ngoài các đội đua được tuyển chọn ở địa phương, Ban tổ chức Lễ hội đã mời các đội đua đến từ huyện Nậm Nhùn tỉnh Lai Châu, huyện Quỳnh Nhai của tỉnh Sơn La và huyện Mường Chà của tỉnh Điện Biên tham gia Lễ hội. Trên mỗi con thuyền gỗ dài thon thả có cái đuôi chẽ đôi, vểnh lên như đuôi én ấy, 18 vận động viên trong trang phục truyền thống, có khoác áo phao bảo hiểm bên ngoài đồng loạt vung những mái chèo theo nhịp, đẩy chiếc thuyền lao nhanh về phía trước. Mỗi khi một chiếc thuyền bứt phá vượt lên, cả vùng lòng hồ cùng vang lên những tiếng hô cổ vũ. Sauthi đấu vòng loại, đã có 6 đội đua thuyền có thành tích tốt được tham gia thi đấu trận chung kết trước sự reo hò, cổ vũ của các cổ động viên, những hồi trống như thúc giục các đội đua quyết tâm giành thành tích tốt nhất. Là một đôi đua đã tham gia lễ hội đua thuyền đuôi én thị xã Mường Lay 4 mùa liên tiếp, đội đua thuyền đến từ huyện Nậm Nhùn tỉnh Lai Châu luôn để lại ấn tượng tốt với các cổ động viên bởi tình thần đoàn kết và kỹ thuật bơi thuyền điêu luyện của họ đã tạo thành sức mạnh đểđội đua giành chiếnthắng. Được tổ chức lần đầu tiên vào năm 2015, Lễ hội đua thuyền đuôi én đã góp phần giữ gìn, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa các dân tộc trên địa bàn thị xã Mường Lay. Lễ hội không chỉ là món ăn tinh thần của người dân thị xã mà còn là nét văn hóa độc đáo thu hút du khách đến với mảnh đất và con người nơi đây.
Đến với thị xã Mường Lay trong dịp này, du khách được tham gia Lễ hội đua thuyền đuôi én, ngắm nhìn thị xã vào mùa nước nổi và thưởng thức không khí náo nhiệt ở các cuộc đua tài, tranh đấu của hơn 300 vận động viên tham gia thi đấu 04 môn thể thao dân tộc với 10 nội dung thi đấu như: Ném còn, kéo co, đẩy gậy, chiêm ngưỡng những trận chọi gà dân gian vô cùng gay cấn. Trong khuôn khổ của Lễ hội, thị xã còn lồng ghép với việc giới thiệu những sản vật, nông sản của mảnh đất Mường Lay để người dân và du khách có thể tham quan, mua sắm những sản vật đặc trưng của địa phương; qua đó giới thiệu với mọi người những nét độc đáo trong văn hóa ẩm thực và đặc sản do con người nơi đây chế biến. Từ đó, có thể khẳng định Lễ hội đua thuyền đuôi én không chỉ góp phần giữ gìn các di sản văn hóa dân tộc mà còn là hoạt động thiết thực nhằm quảng bá hình ảnh, mảnh đất, con người, những giá trị bản sắc văn hóa của nhân dân các dân tộc thị xã Mường Lay đến với du khách trên mọi miền Tổ quốc. Đến với thị xã Mường Lay những ngày đầu năm mới này, du khách sẽ cảm nhận được không khí vừa yên bình của miền quê sông nước với những con người thật thà chất phác, hòa mình vào không khí náo nhiệt trong cuộc đua tài của những con thuyền đuôi én; thưởng thức và trải nghiệm những món ăn đặc sản dân tộc đặc trưng của đồng bào dân tộc Thái trắng. Đây cũng chính là những điểm nhấn mà chính quyền địa phương đang nỗ lực phát huy thế mạnh phát triển du lịch từ sông nước, tạo ấn tượng cho du khách khi nghĩ và muốn đến với Mường Lay trong mỗi dịp đầu năm mới..
Sau 01 ngày tổ chức Lễ hội Đua thuyền đuôi én và thi đấu các môn thể thao dân tộc, với tinh thần thể thao đoàn kết, trung thực, cao thượng, sự phấn đấu và nỗ lực hết mình của vận động viên các đoàn về tham gia. Lễ hội đua thuyền đuôi én thị xã Mường Lay lần thứ VI, năm 2020 đã thành công tốt đẹp. Kết quả từng nội dung thi đấu đã phản ánh đúng năng lực và ý chí quyết tâm của các vận động viên để lại những ấn tượng tốt đẹp trong lòng khán giả. Kết quả đội đua thuyền của huyện Nậm Nhùn tỉnh Lai Châu đạt giải nhất, giải Nhì thuộc về đội đua phường Sông Đà, giải Ba thuộc về đội đua huyện Quỳnh Nhai tỉnh Sơn La, giải Tư là đội đua phường Na Lay. Với sự thành công của Lễ hội năm nay, hy vọng rằng những mùa Lễ hội sau thị xã Mường Lay sẽ trở thành điểm đến lý tưởng cho du khách mỗi dịp tết đến, xuân về./.